МБУ "Чурапчинская МЦБС"
филиал №12 сыланская сельская
модельная библиотека

Быйыл Улуу Кыайыы 80 сыллаах өрөгөйдөөх юбилейын бэлиэтиибит. Улуу Кыайыы үбүлүөйүн көрсө биһиги ахтан — санаан ааһыах кэриҥнээхпит бу Улуу Кыайыыны уһансыбыт саллаатары, тыылга дьоруойдуу үлэлээбит дьоммутун, «ол кэмнэргэ от саҕаласпыт» сэрии кэмин оҕолорун»!
Сэрии алдьархайа хас биирдии ыалы таарыйбыта. Ол курдук, фашисткай Германияттан көмүскүүр Улуу сэриигэ баран кыттыбыттара, Кыайыыны уһансыбыттара, эйэлээх олох иһин сэрии толоонугар охтубуттара. Кинилэр ааттарын умнубакка ахтарбыт, кэлэр көлүөнэттэн көлүөнэҕэ кэпсиирбит биһиги ытык иэспит.
Бу сэрии 4 сыл эбэтэр 1418 күн устата буолбута. Сэриигэ 62 государство, 110 мөлүйүөн киһи кыттыбыт, ол иһиттэн 50 мөлүйүөн киһи өлбүтэ. Саамай улаханнык Советскай союз сүтүктэммитэ 26 мөлүйүөн киһи суох буолбута. 1710 куорат уонна куораттыы тутуулаах дэриэбинэлэр, 70 тыһыынча дэриэбинэ уонна нэһилиэк урусхалламмыттара. Москва, Ленинград, Минск, Сталинград, Одесса, Киев, уо.д.а куораттар-Герой куорат аатын ылбыттара.
1941 с. Саха сиригэр 414 тыһыынча киһи, ол иһигэр 242,2 тыһыынча саха олороллоро. Бу дьон бары Кыайыыны уһансыбыттара. Сэриигэ 63 тыһыынча кини ыҥырыллан барбыта, ол иһигэр 418 дьахтар ыҥырыллан сэриилэспитэ. 3 042 киһи үлэ фронугар ыҥырыллыбыта.
38 415 киһи сэрииттэн эргиллибэтэҕэ. 65-82 тыһыынча киһи тыылга хоргуйан өлбүтэ.
Кыайыы иһин турууласпыт Дьоруойдар ааттара өлбөөдүйбэт!
9 тыһыынчаттан тахса киһи уордьаннарынан, мэтээллэринэн наҕараадаламмыта :
24 киһи Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа, 1 киһи Арассыыйа Дьоруойа ааты ылбыта. 5 киһи “Албан Аат” уордьан толору кавалера буолбута. 4 киһи “Албан Аат” уордьан үс истиэпэннээх кавалера буолбута. 1300 киһи “Кыһыл Сулус” уордьанынан наҕараадаламмыта.
Чурапчы оройуонуттан А5а дойду көмүскэлигэр барыта 2185 киһи фроҥҥа ыҥырыллан барбыта. Кинилэртэн үлэ фронугар 276 киһи сылдьыбыта, уоттаах сэриигэ 1909 саллаат кыргыспыта. Сэрии хонуутугар 1400 буойун хорсуннук охтубута. 967 киһи Кыайыы өрөгөйүн билэн дойдуларыгар эргиллибиттэрэ.
Сылаҥ, Аччаҕар хорсун хоодуот уолаттара саа-саадах тутан эйэлээх олох иһин охсуһа сэриигэ аттаммыттар. 1941-1945 сс. барыта 248 киһи ыҥырыллыбыта. Уоттаах сэрии хонуутугар 107 киһи олохторун толук уурбуттар.

Аҕа дойду Улуу сэриитигэр уордьанынан наҕараадаламмыт Сылаҥ, Аччаҕар буойуттара:
“Аҕа дойду сэриитин I истиэпэнэ” уордьана

1. Макаров Степан Кузьмич
2. Пудов Павел Егорович
3. Соловьев Петр Михайлович
   “Аҕа дойду сэриитин II истиэпэнэ” уордьана
4. Беляев Михаил Георгиевич
5. Дьячковскай афанасий Николаевич
6. Макаров Трофим Николаевич
7. Ноговицын Егор Иванович
8. Сивцев Павел Павлович
9. Попов Гаврил Иванович
   “Албан Аат” уордьан III истиэпэнэ
10. Сивцев Павел Павлович
11. Старостин Дмитрий Константинович
    “Кыһыл Сулус” уордьан
12. Аммосов Николай Дмитриевич
13. Попов Гаврил Иванович
14. Башарин Михаил Захарович
15. Беляев Михаил Георгиевич

Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат!
Өйдүүбүт! Махтанабыт! Киэн туттабыт!