МБУ "Чурапчинская МЦБС"
филиал №12 сыланская сельская
модельная библиотека

Үтүө күнүнэн ааҕааччыларбыт, бүгүҥҥү биһиги ыалдьыппыт Таатта улууһун оҕо библиотекатын библиограба,СӨ культуратын туйгуна, биир дойдулаахпыт Анна Егоровна Монастырева.

Анна Егоровна оҕо кинигэни кытта доҕордоһоругар анаабыт опыттаах библиотекарь-библиограб буолар, олус үчүгэй сүбэлэри эдэр төрөппүттэргэ биэрэр, сэргээҥ ааҕын, тускутугар туһаныҥ!

  Оҕо кинигэҕэ сыстара хас сааһыттан ордугуй?

Оҕоҕо быыкаайыгыттан кинигэни көрдөрөр, кэпсиир, ааҕар буоллахха, саҥарыан инниттэн ааҕааччы буолар — дииллэр ааҕыыны үөрэтэр учуонайдар. Оҕо ааҕар киһи буолан тахсара төрөппүттэн быһаччы тутулуктаах. “Бу – кинигэ, кини – тугу эрэ кэпсиир” – диэн өйдөбүл үөскээн сонургуохтаах. Кинигэ – оҕону уонна төрөппүтү биир ситиминэн холбуур, кэпсэтиннэрэр бэртээхэй (библиотекаттан уларсыллыбыт буоллаҕына төрүт да босхо) тэрил буолар.

 «Дьиэбитигэр кинигэ арааһа баар, биири да арыйан көрбөт» — диэччи да суох буолбатах.Бу үксүн энциклопедияны мунньар дьон этэллэр. Оҕо уус –уран айымньыны ааҕыахтаах. Хоһоон, кэпсээн. Саҥа ааҕар оҕо – хоһоонтон саҕалыыра ордук.Энциклопедия – ааҕыы диэҥҥэ киирбэт. Кини оҕо дууһатыгар тугу да биэрбэт, уйулҕатын сайыннарбат, киһи быһыытынан ииппэт. Энциклопедияны ааҕыы – техническай ааҕыы диэҥҥэ киирэр. Холобур, хаһаайка саҥа навороченнай пылесос атыылаһан баран ол инструкциятын ааҕарын курдук. Төһө ол инструкцияны таттаран ааҕыаххыный? Ол иһин оҕо энциклопедияны иккистээн арыйан көрбөт.

    Уус – уран айымньы эрэ киһи дууһатын таарыйар: аһынаҕын, ымсыыраҕын, кыыһыраҕын, таптыыгын, абааһы көрөҕүн … Ол иһин эргиллэн кэлэн ааҕаҕын.  Ааҕыыга сыһыарар саамай эрэллээх ньыма быһыытынан оҕону кытта бииргэ ааҕар ордук.  Үгүс дьиэ кэргэҥҥэ сатаан аахпат оҕоҕо кинигэ ааҕыллар. Онтон сорох төрөппүт оҕолоро оскуолаҕа барбытын да кэннэ бу бэртээхэй дьарыгы  хаалларбаттар. «Буукубалары холбоон ааҕан эрэр оҕоҕо хаһааҥҥа дылы ааҕан биэрэбин?» — диэн ыйытыыга чуолкай хоруйу биэрэр уустуктардаах. Кыра эрдэҕиттэн төрөппүтэ аахпыт буоллаҕына оҕо улаатыар диэри ааҕыыны төрөппүтүн кытта бодоруһар истиҥ түгэнин курдук ылынар. Оҕо ааҕыы техникатын төһө түргэнник баһылыыра үүт- үкчү буолбат. Соҕотоҕун кинигэ ааҕара ыарахана биллэр: элбэх билбэт тыллара бааллар, бүтэн биэрбэт уһун этиилэр, ол кэриэтин оонньообут  ордук.  Дьиҥэр ааҕар буолуон баҕарар ээ…  Онон ааҕа үөрэнэр уустук кэмигэр улахан киһи аттыгар баар буолан, кинигэ ис хоһоонунан кэрэхсэтиэн наада.

• Ааҕыы билиҥҥи кэмҥэ суолтата уларыйда дуо?

Ааҕыы суолтата уларыйбат. Ааҕыыга сыһыан уларыйда. Дьиҥэр ааҕыыта суох – математика, химия садаачата да суоттаммат ээ. Аахпат буолан билиҥҥи оҕо тылын баайа татым. Онтон санаатын сайа эппэт киһи ыгым буолара биллэр. Дьону кытта өйдөспөт. Сатаан суруйбат. Фантазията сайдыбат. Толкуйа мөлтүүр. Билигин саамай ыарырҕаталлара логикаҕа садаачалар. Тоҕо диэтэххэ оҥорон көрөр толкуйу ирдиир. Аахпат буолуу туох охсуулааҕын төһө баҕарар салгыахха сөп.

Урукку кэмҥэ ааҕыы -бириэмэ атаарыы, билии ылыы, иитии уонна иитиллии, онтон кинигэ — истиҥ доҕор, дьиэ кэргэн баайа этэ. Ааҕар дьону көрөбүт дии: булчут үүтээнигэр, сылгы базатыгар суос соҕотох сылдьан тэһийэллэр. Элбэҕи билэллэрин таһынан — бөлүһүөктэр. Кырдьан да баран  мээнэ сылдьыбаттар, ытыстарын имэринэ олорботтор, соҕотохсуйбаттар. Ааҕар киһи кинигэ доҕордооҕо – дьоло.

• Библиотека үлэтин ис хоһооно билиҥҥи кэмҥэ

Мин оҕо библиотекатын үлэһитэбин. Үлэм сыала – биир оҕо саатар биир хоһоону, биир кэпсээни өйдөөн аахтын диэн. Ол иһин үлэ араас формаларын толкуйдуу сатыыбыт. Холобур оҕо аахпытын уруһуйдуура саамай судургу уонна аахпытын өйдүүрүгэр саамай туһалаах ньыма. Манна билбэт тылларын өйдүөн наада, дьыл кэмэ этиллэр буоллаҕына мастарын хайдах кырааскалыыра, эбэтэр дьиэ иһэ буоллаҕына билиҥҥи кэм дуу, былыргы кэм дуу… толкуйдуон наада. Оҕо сайыннын, төрөппүт бу куонкуруһунан туһанан оҕотун кытта кэпсэттин, сайыннардын диэн маннык куонкурустар ыытыллаллар. Хомойуох иһин оҕолорун оннугар уруһуйдаан аҕалаллара баар буолар.

• Төрөппүттэргэ оҕону кинигэҕэ сыһыарыыга тугу сүбэлиэҥ этэй?

          Маҥнайгытынан, кыра оҕо үтүктэн үөрэнэр. Оҕолордоох    ыал  хайаан да дьиэтээҕи  библиотека тэриниэхтээх уонна хайаан да оҕо библиотекатыгар, нэһилиэк библиотекатыгар сылдьыыны дьиэ кэргэн үгэһигэр кубулутуохтаах. Оҕо хараҕын далыгар сонунтан сонун кинигэ баар буолар гына библиотекаттан уларсан аҕалыахха. Оҕо сонумсах. Ону туһаныахха. Сэҥээрбэтэҕинэ “аахпатын” диэн сэмэлээбэккэ атыны аҕалан үҥүлүт. Бииргэ аах. Бэйэтин библиотекаҕа илдьэ кэлэн таллар.

           Иккиһинэн, дорҕоонноохтук ааҕыы дьиэҕэ олохсуйарын ситиһиэххэ, саатар нэдиэлэҕэ биирдэ. Манна кэмин куоттарбат наада уонна үөрүйэх үөскүүрүн туһугар ааҕыылары үгэскэ кубулутар ордук. Бииргэ     ааҕан, кэпсэтэн төрөппүт оҕотун үөрэтэр, оҕотугар көмөлөһөр, бииргэ саҥаны -сонуну арыйаллар, оҕотун болҕомтотун тардар, үчүгэйгэ сыһыарар, бу алтыһыы хаһан баҕарар үтүөҕэ эрэ тиэрдэр. Сэрийээллэри, төлөпүөнү, ииһи-ууһу, бутэн быстыбат дьиэ улэтин, онтон да атын бары дьарыгы тохтотон, муҥ саатар сүүрбэ мүнүүтэни  сиэртибэлиэххэ. Оҕо кинигэни кэмигэр тута    уөрэммэтэҕинэ,   кэлин   ытаан да,  ыллаан да    кинигэҕэ    сыһыарбаккын.

            Үсүһүнэн, оҕо аахпытын  кэпсии үөрэниэхтээх. Былыргылар этэллэринэн, «долоҕойугар тохтото, куойатыгар-маҥкытыгар оҕустара» үөрэнэр, ону кытта  билиигэ — көрүүгэ  тардыһыыта күүһүрэр.

            Кэпсиирин   сэргээтэххэ, тэптэрэн  биэрдэххэ, оҕоҕо   интэриэс үөскүүр, туох  эмэ    саҥаны, сонуну, дьиктини  кэпсээн болҕомто       киинигэр  киириэн баҕарара  үксүүр; кэлин   даҕаны интернеттэн   эҥин   дьоно   сэргиирин була  сатыаҕа. Биһиги үксүн      оҕо         кыра  эрдэҕинээҕи  кэпсиэн- ипсиэн  баҕатын кэҕиннэрэн   кэбиһэбит,   үөруйэххэ   сатаан  кубулуппаппыт. Киһи    айылгытын  быһыытынан    кэпсээри билэ- көрө  сатыыр ,  билээри — көрөөрү ааҕар, көрөр- истэр. Кимиэхэ да кэпсээбэт буоллаҕына, тоҕо  ааҕыаҕай, тоҕо истэ — билэ  сатыаҕай?

Ааҕар буолуу – бу ким да айылҕаттан дьоҕура буолбатах.

Монастырева Анна Егоровна, Саха республикатын культуратын туйгуна. Тааттатааҕы оҕо библиотекатын библиограба.